|
阳明脉解篇第三十
黄帝问曰:足阳明之脉病,恶人与火,闻木音则惕然而惊,钟鼓不为动,闻木音而惊何也?愿闻其故。岐伯对曰:阳明者胃脉也,胃者,土也,故闻木音而惊者,土恶木也。帝曰:善。其恶火何也?岐伯曰:阳明主肉,其脉血气盛,邪客之则热,热甚则恶火。
帝曰:其恶人何也?岐伯曰:阳明厥则喘而惋,惋则恶人。帝曰:或喘而死者,或喘而生者,何也?岐伯曰:厥逆连藏则死,连经则生。
帝曰:善。病甚则弃衣而走,登高而歌,或至不食数日,逾垣上屋,所上之处,皆非其素所能也,病反能者何也?岐伯曰:四支者,诸阳之本也,阳盛则四支实,实则能登高也。
帝曰:其弃衣而走者,何也?岐伯曰:热盛于身,故弃衣欲走也。帝曰:其妄言骂詈,不避亲疏而歌者,何也?岐伯曰:阳盛则使人妄言骂詈不避亲疏,而不欲食,不欲食,故妄走也。
脉解篇第四十九(部分)
少阳所谓心胁痛者,言少阳盛也,盛者心之所表也。九月阳气尽而阴气盛,故心胁痛也。所谓不可反侧者,阴气藏物也,物藏则不动,故不可反侧也。 所谓甚则跃者, 九月万物尽衰,草木毕落而堕,则气去阳而之阴,气盛而阳之下长,故谓跃。
阳明所谓洒洒振寒者,阳明者午也,五月盛阳之阴也, 阳盛而阴气加之, 故洒洒振寒也。所谓胫肿而股不收者,是五月盛阳之阴也,阳者衰于五月,而一阴气上,与阳始争,故胫肿而股不收也。所谓上喘而为水者,阴气下而复上,上则邪客于藏府间,故为水也。所谓胸痛少气者,水气在藏府也,水者,阴气也,阴气在中,故胸痛少气也。 所谓甚则厥, 恶人与火,闻木音则惕然而惊者,阳气与阴气相薄,水火相恶,故惕然而惊也。 所谓欲独闭户牖而处者,阴阳相薄也, 阳尽而阴盛, 故欲独闭户牖而居。所谓病至则欲乘高而歌,弃衣而走者,阴阳复争,而外并于阳,故使之弃衣而走也。所谓客孙脉则头痛鼻鼽腹肿者,阳明并于上,上者则其孙络太阴也,故头痛鼻鼽腹肿也。
《內經·太 初》戊辛篇
《下經·脈解》曰:‘足陽明之脈病,惡人舆火。聞木有則惕然而驚,钟鼓不爲動’。何谓也?陽明者,胃脈也。胃者,土也。故言聞木而驚者,土悪木也。陽明主肉,其脈血气(气火)具盛,而邪客之則熱。熱甚,則悪火也。陽明之厥,則喘而惋,惋則悪人。厥逆,連臟則死,連經則生。
‘其絡病甚,則棄衣而走,登高而歌。甚則不食數日,逾垣上屋。所至之處,皆非其常所能也’。其病,反能者何?曰:四肢者,諸陽之本也。陽盛,則四肢實。實則能贖所不能也。其熱盛之於身,故棄衣欲走也。其陽盛,則使其妄言,駡詈不避親疎,而不欲食。不欲食,故妄走也。
‘足少陽之脈病,恶禽獸諸毛物,金聲與渺寂。見禽獸毛物,則畏而筋酥。聞金鐵音,則頸痠耳爽’。少陽者,膽脈也。膽者,木也。故言聞金鐵而頸痠而爽者,木悪金也。
其經气(气火)虚,則渺寂而志恐怷怷,悪風畏寒。榮气(气火)實,則夜偃不寐,寐而不實,以其衛虚弗交也。其口中苦粘,舌厚青黄。心中怵怵,頭項彊,恍惚不自已。其脈血少气(气火)多,客於邪則血闔内亂,气機否塞。故毛竅壅而起,如處秋夜者。頭項死痛,易怒多愁悵也。
‘其絡病甚,苦口苦,心脇痛不能轉側。厭不見人,動作無主。眥赤乾痛,善驚不卧。神言鬼语,有如所見’。此其何也?其陽爲邪所客,則苦口苦,心脇满痛而不能轉側也。其邪與气倂,則風陽上干天合。故气满不能轉側,動作無主而厭不見人也。風邪入干於腦,故善驚而夜不成寐也。其經始於眥,繞頭角而下,故眥赤眼乾也。頭者,神之府也。故神言鬼语,而有如所見也。
三篇之异同:
阳明脉解篇与戊辛篇之上半部分基本相同,所不同之处,阳明脉解以黄帝问曰后而岐伯对曰的对答形式出现,而戊辛篇无此形式,只有论述的内容。不难看出,阳明脉解篇此问答形式实为后加,比之戊辛篇所多出之内容,亦为因此问答形式之需要而加增(所增加之语句在阳明脉解篇中以粗体示之)。
此二篇所述内容中,有以下几处稍有不同(以下划线示之):“阳明主肉,其脉血气”后,阳明脉解篇为“盛”,戊辛篇则多一字,为“具盛”;“则弃衣而走,登高而歌”前阳明脉解篇为“病甚”,戊辛篇为“其絡病甚”,指明此“弃衣而走,登高而歌”为足阳明之络病甚所致,非经;“不食数日,逾垣上屋”前阳明脉解篇为“或至”,戊辛篇为“甚则”;“皆非其( )所能也”,阳明脉解篇为“素”,戊辛篇为“常”;“阳盛则四支实”后一句,阳明脉解篇为“实则能登高也”,戊辛篇为“实则能赎所不能也”。可以看出,戊辛篇较阳明脉解篇文字雅古,文章更加完整。
《下经》者,上古医经。《素问·病能论》:“《下经》者,言病之变化也”。《內經·陰陽》甲辛:“《下經》者,治之道也”。以戊辛篇开篇之“《下經·脈解》曰”可知,《脉解》应原为《下经》之一篇,《素问·阳明脉解》篇、《素问·脉解》篇及《內經·太初》戊辛篇应皆为《下经·脉解》的释义,如戊辛篇之“足少陽之脈病”部分,论述其絡病甚,有“心脇痛不能轉側,善驚”等症,而于《素问·脉解》中,则有“少阳所谓心胁痛…不可反侧…甚则跃”之述(粗体示之);“足阳明之脉病”部分,三篇则共有“恶人与火,闻木音则惕然而惊,乘(登)高而歌,弃衣而走”之症(以粗体示之),以此可证。
三篇之中,唯《素问·脉解》似为《下经·脉解》全篇之释义,其论述阳明经病时,亦有其余两篇没有之症,如“洒洒振寒,胫肿而股不收,上喘而为水”等,且亦有述及阳明,少阳之外它经所病之症,可知。
(《內經·太初》戊辛篇可见于http://hi.baidu.com/buzhengtong/blog/item/accd510aa103591794ca6b34.html) |
|